Zbadano europejską przeszłość bobrów
To raczej stulecia polowań niż tysiąclecia zmian klimatu odpowiadają za małą współczesną różnorodność genetyczną wśród europejskich bobrów - wynika z badań zaprezentowanych w "Molecular Ecology".
Historyczne zróżnicowanie genetyczne tego gatunku w Europie sprawdzali ostatnio naukowcy z Niemiec, Polski, Norwegii, Rosji, Szwecji, Austrii, Holandii, USA i Nowej Zelandii. Pobrali oni i analizowali materiał genetyczny z kości 48 bobrów z Europy, z których najstarsze żyły nawet 11 tys. lat temu (czyli na początku epoki polodowcowej). Wyniki porównali z danymi nt. 152 zwierząt współczesnych.
Â
Jak stwierdzili, bobry europejskie (Castor fiber) należą do trzech głównych grup genetycznych. Dwie z nich opanowały odpowiednio zachodnią i wschodnią część kontynentu. Trzecia populacja, nieznana wcześniej, zasiedlała dorzecze Dunaju przez około 6 tys. lat, jednak wymarła u progu czasów współczesnych (w XVIII-XIX w.). Dwie pozostałe miały więcej szczęścia i przetrwały do czasów współczesnych. Jednak zarówno wewnętrzne zróżnicowanie genetyczne, jak i liczebność obu populacji wyraźnie zmalały, co zagrażało ich dalszej egzystencji.
Â
"Trudno jednoznacznie stwierdzić, dlaczego tak się działo. Czasy po epoce lodowcowej to okres, w którym środowisko zaczęło się coraz bardziej zmieniać pod wpływem aktywności gospodarczej człowieka. O wymieraniu bobrów zadecydował jednak splot wielu czynników, m.in. rozciągnięte na tysiące lat zmiany klimatu oraz działania człowieka" - tłumaczy uczestniczący w badaniach dr hab. inż. Daniel Makowiecki z Pracowni Rekonstrukcji Środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Â
Prof. Makowiecki zauważa, że stosunkowo dużo wiemy o wpływie ludzi na bobry już w średniowieczu. "Właśnie wtedy człowiek zaczął ingerować w środowisko na większą skalę. Zaczęto zmieniać sieci wodne, budować młyny. Wraz z budową drewnianych grodów, a następnie miast, wycinano coraz więcej lasów i dewastowano naturalne strefy środowiska, w których bobry dawniej występowały" - opowiada.
Â
Kluczowe jednak okazały się polowania, które przez tysiące lat, a już zwłaszcza od średniowiecza, spowodowały prawdziwą groźbę wyginięcia nie tylko populacji zachodnioeuropejskiej, ale nawet żyjącej w lepszych warunkach, wschodnioeuropejskiej. Jak się szacuje, w najbardziej kryzysowym momencie w obu grupach pozostało jedynie ok. 1200 tych zwierząt, a na większości dawnych terenów zasiedlenia całkiem je wytępiono.
Â
Ludzie, zwÅ‚aszcza dawni mieszkaÅ„cy północy, polowali na bobry ze wzglÄ™du na cenne dla nich futro i kastoreum - wydzielinÄ™ gruczołów napletkowych, które uznawano za panaceum na wszelkie dolegliwoÅ›ci zdrowotne (dodawano je do potraw oraz pachnideÅ‚); spożywano także smaczne miÄ™so bobrów. Z badaÅ„ archeozoologicznych wynika, że m.in. z tych powodów spoÅ‚ecznoÅ›ci zamieszkujÄ…ce ziemie polskie ceniÅ‚y sobie bobry już od okoÅ‚o 10-7 tys. lat temu – zauważa prof. Makowiecki.
Â
Zdaniem autorów badaÅ„ maÅ‚a różnorodność genetyczna współczesnych europejskich bobrów jest pozostaÅ‚oÅ›ciÄ… po kryzysie liczebnoÅ›ci, do jakiego doprowadziÅ‚y tysiÄ…clecia polowaÅ„, w szczególnoÅ›ci w minionym tysiÄ…cleciu. "Dawniej ich różnorodność genetyczna byÅ‚a znacznie wiÄ™ksza" - potwierdza inna uczestniczka badaÅ„, dr Susanne Horn z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka w niemieckim Lipsku. Jak dodaje, tysiÄ…ce lat temu w dorzeczu Odry bytowaÅ‚y obie populacje, co stwierdzono dziÄ™ki próbkom genetycznym pobranym z koÅ›ci „polskich” bobrów, których wiek ocenia siÄ™ na ok. 2800 i 850 lat.
Â
Obecnie obowiÄ…zujÄ…ce na terenie UE przepisy zapewniajÄ… ochronÄ™ gatunku i jego siedlisk. DziÄ™ki temu bobry skutecznie powiÄ™kszyÅ‚y swoje populacje i zasiedliÅ‚y miejsca, z których dotychczas byÅ‚y wypierane. "Ich Å›rodowisko zmieniÅ‚ czÅ‚owiek. A jednak dziÄ™ki temu, że objÄ™to je ochronÄ… i zabroniono polowaÅ„, stworzono im dobre warunki do swobodnego rozwoju. Nie zważajÄ…c na bliskość czÅ‚owieka, bobry niemal bez ograniczeÅ„ zasiedlajÄ… nowe strefy i budujÄ… żeremia, spiÄ™trzajÄ…c wodÄ™. Coraz częściej sÅ‚ychać narzekania na bobry z ust leÅ›ników, rolników i wÅ‚aÅ›cicieli gospodarstw rybackich" – zauważyÅ‚ naukowiec z Torunia.
Â
Źródło: naukawpolsce.pap.pl , fot. Fotolia
Â
Więcej na temat ochrony bioróżnorodności, racjonalnej gospodarki odpadami, nie marnowania wody i zwiększania efektywności energetycznej na stronie Kampanii na rzecz Rozwoju Zrównoważonego 2011-2014, dofinansowanej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Archiwum aktualności
2023 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2022 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2021 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2020 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2019 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2018 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2017 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2016 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2015 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2014 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2013 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2012 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2011 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2010 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2009 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2008 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2007 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2006 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2005 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
2004 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12